اضطراب به‌عنوان یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامت روان در سراسر جهان شناخته می‌شود. اگرچه وجود مقدار کمی اضطراب در موقعیت‌های استرس‌زا امری طبیعی و حتی مفید است، اما زمانی که شدت آن از حد معمول فراتر می‌رود و به‌صورت مزمن و غیرقابل‌کنترل ادامه می‌یابد، دیگر سازگارانه نیست و به نوعی اختلال روانی تبدیل می‌شود. این اختلال می‌تواند زندگی فرد را در ابعاد مختلف، از جمله روابط اجتماعی، شغلی و تحصیلی، تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از مبتلایان، نگران موضوعاتی هستند که ممکن است هیچگاه اتفاق نیفتند، یا در موقعیت‌های عادی، واکنش‌های شدید نشان می‌دهند.
اختلالات اضطرابی در سنین مختلف، به‌ویژه در کودکان، نوجوانان و سالمندان، شکل‌های متفاوتی دارند. در کودکان ممکن است به‌صورت اضطراب اجتماعی یا جدایی دیده شوند، در بزرگسالان به‌صورت نگرانی فراگیر و در سالمندان با احساس تنهایی و ترس از آینده بروز پیدا کنند. علائم فیزیکی همچون تعریق، لرزش، سرخ شدن صورت یا دستپاچگی نیز اغلب همراه این حالات هستند. با توجه به شیوع بالای این مشکل و اثرات منفی آن بر سلامت روان و عملکرد روزمره، یافتن روش‌های مؤثر برای پیشگیری و کاهش اضطراب از اهمیت بالایی برخوردار است.
برای بررسی بیشتر این موضوع، لیلا میرزایی، پژوهشگر دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، به همراه دو نفر از همکاران خود و با مشارکت دانشگاه شیراز، مطالعه‌ای را در زمینه تأثیر آموزش مهارت‌های حل مسئله بر کاهش اضطراب انجام داده‌اند. هدف آن‌ها این بوده که بررسی کنند آیا تقویت توانایی افراد در برخورد منطقی با مشکلات زندگی می‌تواند به کاهش نگرانی و اضطراب در آن‌ها کمک کند یا نه.
برای انجام این مطالعه، پژوهشگران از روش فراتحلیل استفاده کردند. این روش به آن‌ها اجازه داد تا نتایج مطالعات مختلف داخلی و خارجی را که در بازه زمانی ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۱ (معادل ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۲ میلادی) منتشر شده بودند، بررسی کنند. آن‌ها داده‌های مربوط به ۲۲ پژوهش را از پایگاه‌هایی مانند SID، نورمگز، Google Scholar و PubMed استخراج کردند و با کمک یک نرم‌افزار تخصصی، تحلیل آماری داده‌ها را انجام دادند.
نتایج به‌دست‌آمده از این تحلیل نشان دادند که آموزش مهارت‌های حل مسئله تأثیر مثبتی بر کاهش اضطراب دارد. این مهارت‌ها باعث می‌شوند افراد بتوانند شرایط استرس‌زا را بهتر درک کرده و برای آن‌ها راه‌حل‌های مؤثری پیدا کنند. همچنین به آن‌ها کمک می‌کند که احساس کنترل بیشتری بر موقعیت‌های دشوار داشته باشند، در نتیجه اضطراب‌شان کاهش پیدا می‌کند.
بر اساس تحلیل نهایی، میزان تأثیر آموزش مهارت‌های حل مسئله بر کاهش اضطراب در سطحی بالا ارزیابی شده است. این نتیجه نشان می‌دهد که یادگیری روش‌های درست حل مسئله نه‌تنها در بهبود تفکر منطقی و تصمیم‌گیری مفید است، بلکه در بهبود وضعیت روانی نیز بسیار مؤثر واقع می‌شود.
طبق اطلاعات ارائه شده در این تحقیق، اثربخشی این آموزش‌ها در افراد با سنین مختلف دیده شده است و حتی با افزایش سن، تأثیر آن بیشتر هم می‌شود. در عین حال، تفاوتی بین مردان و زنان از نظر میزان بهره‌مندی از این مهارت‌ها وجود ندارد.
همچنین آموزش مهارت‌های حل مسئله باعث کاهش علائم فیزیولوژیکی اضطراب مانند تعریق، لرزش و تپش قلب می‌شود. این آموزش‌ها افراد را به شناسایی بهتر موقعیت‌های مشکل‌زا و واکنش‌های هیجانی خود مجهز می‌کند و در نتیجه، آن‌ها می‌توانند اضطراب خود را بهتر مدیریت کنند.
یافته‌های این تحقیق که در فصلنامه «روانشناسی تربیتی» وابسته به دانشگاه علامه طباطبائی منتشر شده‌اند، در راستای نتایج سایر مطالعات داخلی و بین‌المللی قرار دارند که همگی بر نقش کلیدی مهارت‌های شناختی و رفتاری در مقابله با اضطراب تأکید دارند.
به طور کلی باید گفت آموزش حل مسئله به افراد یاد می‌دهد از زوایای مختلف به یک مشکل نگاه کنند و راه‌حل‌های متنوعی برای آن بیابند؛ همین مسئله موجب افزایش اعتماد به نفس، انعطاف ذهنی و در نهایت احساس آرامش بیشتر می‌شود.
