پایگاه خبری مشاورنیوز

معرفی کتاب نسل مضطرب: چگونه بازتعریف دوران کودکی موجب همه‌گیری بیماری‌های روانی شده است

نیمی از عمر خود را در پی یافتن قوی‌ترین سیگنال وای‌فای هستیم و باقی‌اش را با نصب کردن فیلترشکن می‌گذرانیم؛ خودمان هم نمی‌دانیم در گوشی‌هایمان دقیقاً دنبال چه می‌گردیم جز اضطراب و حس ناکافی بودن! کتاب نسل مضطرب دقیقاً برای ما نوشته شده؛ مایی که از طریق موبایل با دوستانمان در مراوده‌ایم، با موبایل خود را سرگرم می‌کنیم و کلا هست و نیستمان در این موجود هوشمند خلاصه شده است. جاناتان هایت با کمک آمار و مدارک، به ما نشان می‌دهد که فضای مجازی و استفاده‌ی مکرر از تلفن همراه، چطور می‌تواند کودکان و نوجوانان را به عدم تمرکز و اضطراب دچار کند. این کتاب برنده‌ی جایزه‌ی بهترین اثر غیرداستانی سال 2024 گودریدز و از برترین کتاب‌های نیویورک‌تایمز است.

درباره‌ی کتاب نسل مضطرب

زندگی ما در حال حاضر چندان چیز جالبی نیست؛ انگار کسی ما را در جعبه‌ای مملو از صفحه‌های هوشمند پر از رنگ و اطلاعات محصور کرده و هر روز قوانینی جدید و محدودیت‌های تازه‌ای را بر سرمان آوار می‌کند. یک روز باید لاغر و شاد باشیم و فردا شکل و تیپ دیگری ترند می‌شود! نیاز به مشهور شدن و شبیه شدن به مدل‌های زیبایی احتیاجاتی هستند که تا بیست سال قبل اصلاً نمی‌دانستیم در ذات بشر وجود دارند! اما حالا از سبک‌هایی تبعیت می‌کنیم که شاید حتی موردعلاقه‌ی ما هم نباشند، اما بر اساس ضرب‌المثل «خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو» رفتار می‌کنیم. کتاب نسل مضطرب (The Anxious Generation) نوشته‌ی جاناتان هایت (Jonathan Haidt) حسی را که شبانه‌روز در وجودمان جریان دارد، پیش رویمان می‌گذارد؛ حس غم و اضطرابی که ریشه‌اش تلفن همراه است.

خودِ از دست رفته

تا چند سال پیش می‌دانستیم «ما» که هستیم و نسبت به آن‌چه در پس صفحه‌ی گوشی می‌بینیم چقدر فاصله داریم، اما حالا دیگر نمی‌توانیم تشخیص دهیم خودمان چه می‌خواهیم؟ کدام یک از خواسته‌هایمان تحت‌تأثیر تبلیغات به وجود آمده و کدام یک نه؟ استرس ما تا چه اندازه برآمده از اینستاگرام و توییتر است؟ اصلاً ما بدون رسانه و فضای مجازی دقیقاً که هستیم و به چه باور داریم؟ جاناتان هایت در کتاب نسل مضطرب به ما نشان می‌دهد این دنیای موهوم که پشت سر هم عکس و تصویرهای دست‌نیافتنی را پیش چشم ما ردیف می‌کند، چیزی جز نابودی تمرکز، بالا رفتن سطح توقع از خود، افسردگی و اضطراب را برایمان به ارمغان نمی‌آورد. غنیمت ما از این جنگ رسانه‌ای، قطعاً چیزی نخواهد بود جز فروپاشی روح و روانمان. در این جهان ما وظیفه داریم خود را پیدا کنیم و برای این کار باید بتوانیم ارتباط خود و تلفن همراهمان را مدیریت کنیم؛ اما چطور می‌توان چنین کرد؟

نسل زد؛ قربانی گوشی‌های هوشمند

یکی از میلیون‌ها مصیبتی که گریبان نسل زد را گرفت و رها نکرد، همزمانی دوران کودکی این نسل با موج ورود گوشی‌های هوشمند بود. متولدین 1995 تا 2005، تازه پا به جهان گذاشته بودند که فیس‌بوک و توییتر متولد شدند. کلماتی همچون «لایک»، «ریتوییت» و... از نخستین واژگانی بودند که کودکان نسل زد آن‌ها را یاد گرفتند و تکرار کردند. البته اوضاع با ورود آیفون و سپس همه‌گیری اینستاگرام بدتر شد. کودکان نسل زد که آن موقع نزدیک به سنین نوجوانی بودند، به سوژه‌ی اصلی دوربین‌های عکاسی تبدیل شدند. طبیعتاً هنگامی که یک نوجوان از خود عکسی بگیرد و آن را در فضای کاملاً آزادی همچون اینستاگرام به اشتراک بگذارد، به او توجه می‌شود و این توجه‌ها چه مثبت باشد چه منفی، موجب افزایش اضطراب اوست. کتاب نسل مضطرب با استفاده از آمارها به ما نشان می‌دهد که قضاوت شدن موجب ایجاد حس شرم و استرس در روح و روان نوجوان می‌شود و ایشان را با انواع آسیب‌های روحی و روانی از جمله خودزنی و حتی خودکشی روبه‌رو می‌کند. جاناتان هایت معتقد است استفاده‌ی بیش از حد از فضای مجازی برای دختران نوجوان افسردگی و حس خودکم‌بینی و برای پسران خشونت‌طلبی را به همراه خواهد داشت.

جاناتان هایت و هشدار به والدین: کودکان را به دنیای واقعی برگردانید!

همه‌چیز به یک تصویر غیرقابل لمس تبدیل شده است؛ بدترین بخش ماجرا اینجاست که پدران و مادران نیز از این وضعیت راضی هستند و ترجیح می‌دهند کودکشان به‌جای اینکه بدود و دوچرخه‌سواری کند و طبیعتاً زمین بخورد، در یک نقطه‌ی امن و بدون خطر آرام بنشیند و غرق در بازی موبایلی خود، از مرحله‌ای به مرحله‌ی بعدی برود. جاناتان هایت این وضعیت را یک فاجعه می‌داند؛ کودکی که نتواند تجربه‌های حقیقی داشته باشد و با دیگر کودکان معاشرت کند، هیچ‌گاه رشد کاملی نخواهد داشت. کتاب نسل مضطرب مسئولیت بخشی از وابستگی کودکان و نوجوانان به موبایل و اضطرابی که در پس این وابستگی، زندگی ایشان را مختل می‌کند، برعهده‌ی والدین می‌گذارد؛ زیرا بسیاری از پدر و مادرها از اینکه فرزندشان حیوانات را لمس و تجربه‌های واقعی کسب کند، می‌ترسند.

جاناتان هایت می‌کوشد تا نگرانی والدین را نیز از بین ببرد و به ایشان ثابت کند که بازی کردن با گربه و خاکی شدن لباس‌ها، نسبت به غرق شدن در فضای مجازی، بسیار کم‌خطر و کم‌آسیب‌تر است؛ به‌همین دلیل باید کودکان را تشویق کرد تا از موبایل فاصله بگیرند و به تجربه‌ی زندگی حقیقی تمایل نشان دهند.

جاناتان هایت در کتاب نسل مضطرب خود کوشیده است تا با استفاده از آمارها و نتایج تحقیقات، ارتباط و میزان تأثیر فضای مجازی بر استرس و افسردگی را نمایان کند. این کتاب با ترجمه‌ی زهرا حسنی در انتشارات کتابراه منتشر شده است.

جوایز و افتخارات کتاب نسل مضطرب

• برنده‌ی جایزه‌ی برترین اثر غیرداستانی سال 2024 گودریدز
• از پرفروش‌ترین آثار نیویورک‌تایمز
• کتاب Must-Read سال 2024 از نگاه مجله‌ی تایمز
• از برترین کتاب‌های سایت اکونومیست
• کتاب برتر نیویورک پست
• نامزد دریافت جایزه‌ی اد پن
• کتاب منتخب از نگاه باراک اوباما

نکوداشت‌های نسل مضطرب

• کتاب نسل مضطرب آگاه‌کننده، جسور، جذاب و شفاف است. (نیویورک‌تایمز)
• هر والدی باید دست از هر کاری که مشغول آن است بکشد و خواندن این کتاب را آغاز کند. جاناتان هایت مهم‌ترین روان‌شناس جهان امروز است. این کتاب تأثیر مستقیمی بر زندگی فرزند شما دارد. (یوهان هری)
• کتاب نسل مضطرب جذاب و خیره‌کننده است. جاناتان هایت می خواهد کودکان زمان بیشتری را در طبیعت بگذرانند، با دوستان خود بازی کنند، سوار دوچرخه شوند، بر روی زمین بیفتند و کارهایی را انجام دهند که مناسب سن آن‌هاست. (گلن سی. آلچولر)

کتاب نسل مضطرب برای شما مناسب است اگر

• در اطراف خود کودکی یا نوجوانی را می‌شناسید که به فضای مجازی یا بازی‌های موبایلی خشونت‌آمیز اعتیاد پیدا کرده و نمی‌تواند از آسیب‌های مخرب اینترنتی در امان بماند.
• خودتان یکی از اعضای نسل زد یا نسل آلفا هستید و می‌دانید که فضای مجازی برای شما چیزی جز استرس و اضطراب را به همراه نداشته است.
• پدر و مادری هستید که کودک یا نوجوانتان به فضای مجازی وابسته است.
• به موضوع تأثیر اینترنت بر تربیت کودک و نوجوانان علاقه‌مندید.

در بخشی از کتاب نسل مضطرب: چگونه بازتعریف دوران کودکی موجب همه‌گیری بیماری‌های روانی شده است می‌خوانیم

به نظر می‌رسد اضطراب و اختلالات مرتبط با آن، عامل اصلی بیماری‌های روانی جوانان امروزی است. در میان انواع تشخیص‌های سلامت روان که می‌توانید در نمودار 12 ببینید، اضطراب بیشترین افزایش را داشته و افسردگی نیز سایه‌به‌سایه به دنبال آن می‌آید. مطالعه‌ای در سال 2022 بر بیش از 37هزار دانش‌آموز دبیرستانی در ویسکانسین، افزایش شیوع اضطراب را از 34درصد در سال 2012 به 44درصد در سال 2018 نشان داد که این افزایش در بین دختران و نوجوانان دگرباش بیشتر بوده است. مطالعه‌ای در سال 2023 روی دانشجویان آمریکایی نشان داد که 37درصد گزارش کرده‌اند همیشه یا بیشتر اوقات مضطرب‌اند، درحالی‌که 31درصد دیگر این احساس را «تقریباً نیمی از اوقات» داشتند؛ یعنی تنها یک‌سوم از دانشجویان گفتند کمتر از نیمی از اوقات یا هرگز اضطراب را تجربه‌ نکرده‌اند.

بی‌شک ترس مهم‌ترین احساس برای بقا در سراسر قلمرو حیوانات است. در دنیایی مملو از شکارچیان، آن‌هایی که واکنش‌های بسیار سریعی داشتند، احتمال انتقال ژن‌هایشان بیشتر بود. در واقع واکنش‌ سریع به تهدیدات به‌قدری مهم است که مغز پستانداران می‌تواند قبل از اینکه اطلاعات از چشم‌ها برای پردازش کامل حتی به مراکز بینایی در پشت مغز برسد، واکنش به ترس را برانگیزد. و به همین دلیل قبل از اینکه حواسمان به چیزی باشد که به آن نگاه می‌کنیم یا به‌طور ناگهانی از جلوی ماشین مقابل بپریم، می‌توانیم موجی از ترس را احساس کنیم. همانا ترس، زنگ خطر متصل به سیستم واکنش سریع است. هنگامی که تهدید برطرف شود، زنگ خطر متوقف می‌شود، هورمون‌های استرس به جریان می‌افتند و احساس ترس فروکش می‌کند.

درحالی‌که ترس در لحظۀ خطر کل سیستم واکنش را تحریک می‌کند، اضطراب بخشی از همان سیستم را زمانی تحریک می‌کند که تهدیدی امکان‌پذیر باشد. وقتی در موقعیتی هستید که به‌احتمال‌قوی خطراتی در کمین‌اند، اضطراب و گوش‌به‌زنگ بودن سالم محسوب می‌شوند، اما زمانی که دکمۀ زنگ خطر ما خیلی حساس و دقیق باشد، به‌طوری که با رویدادهای معمولی به‌سادگی تحریک ‌شود ازجمله بسیاری از مواردی که تهدید واقعی به شمار نمی‌روند ما را در حالت دائمی پریشانی و اضطراب نگه می‌دارد. اینجاست که اضطراب معمولی، سالم و زودگذر به اختلال اضطرابی تبدیل می‌شود.

همچنین مهم است بدانیم که زنگ خطر ما فقط در واکنش به تهدیدهایِ فیزیکی، تکامل نیافته است. مزیت تکاملی‌مان حاصل مغزهای بزرگ‌تر و ظرفیتمان برای تشکیل گروه‌های اجتماعی است، بنابراین ما را به‌ویژه در مقابل تهدیدهای اجتماعی مانند طرد شدن یا شرمنده شدن حساس می‌کند. مردم به‌ویژه نوجوانان اغلب بیشتر نگران تهدید «مرگ اجتماعی»اند تا مرگ فیزیکی‌.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه: زندگی روی مریخ
بخش اول: موج سهمگین
فصل 1: طوفان رنج
بخش دوم: تاریخچه: افول دوران کودکی بازی‌محور
فصل 2: آنچه کودکان در کودکی باید انجام دهند
فصل 3: حالت کشف و نیاز به بازی مخاطره‌آمیز
فصل 4: بلوغ و موانع گذار به دوران بزرگ‌سالی
بخش سوم: تحول بزرگ: ظهور دوران کودکی تلفن‌محور
فصل 5: چهار آسیب بنیادین: محرومیت اجتماعی، محرومیت از خواب، حواس‌پرتی و اعتیاد
فصل 6: چرا شبکه‌های اجتماعی به دختران بیش از پسران آسیب می‌رسانند؟
فصل 7: چه بر سر پسران می‌آید؟
فصل 8: تعالی معنوی و انحطاط اخلاقی
بخش چهارم: اقدام جمعی برای داشتن دوران کودکی سالم‌تر
فصل 9: آماده ‌شدن برای اقدام جمعی
فصل 10: کاری که دولت‌ها و شرکت‌های فناوری انجام می‌دهند
فصل 11: اکنون چه کاری از مدارس ساخته است
فصل 12: اکنون چه کاری از والدین ساخته است
نتیجه‌گیری: دوران کودکی را به زمین بازگردانی